منابع آماری و قضاوت‌های بعدی

سرمقاله‌ی امروز من در روزنامه‌ی جهان صنعت را که در مورد این اظهارات معاون محترم وزیر اقتصاد است، در  این‌جا ببینید یا در ادامه:

توضیح این‌که ماخذ اصلی آمار هم   این‌جا بوده است.

=======================

مدتی قبل خبری به نقل از معاون وزیر اقتصاد بر روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که ایشان اظهار داشته بودند علی‌رغم کاهش متوسط 20 درصدی جذب سرمایه‌گذاری در جهان در سال گذشته،  میزان حدود یک میلیارد و ششصد میلیون دلار سرمایه‌گذاری دركشور جذب شده كه نشانه‌ی رشد 4 درصدي این شاخص است.

این مقام اقتصادی کشور در ادامه‌ی اظهارات خود، از گزارش آنکتاد (کنفرانس توسعه و تجارت ملل متحد) یاد کرده است.

جدا از هرگونه پیش‌داوری در مورد صحت و سقم اظهرات ایشان، در ابتدا بهتر است گزارش آنکتاد را در مورد وضعیت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان (و منجمله ایران) بررسی کنیم.

آن‌چه که در گزارش آنکتاد (منتشره در سایت آن سازمان) موجود است، تفاوت‌هایی را با ارقام اعلام‌شده‌ی معاون وزیر اقتصاد دارد.

در گزارش سرمایه‌گذاری در جهان در  سال 2009  (world investment report – 2009)، ارقام سنوات گذشته تا سال 2008 موجود است و اساساً این آمارها مربوط به سال 2009 نیست (زیرا  قاعدتاً آمارهای قطعی هر مقطع سالانه، می‌بایستی پس از اتمام آن سال منتشر شوند)

در گزارش آنکتاد، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (F.D.I) برای کشور ایران هم ذکر شده است.

میزان جریان ورودی F.D.I در سال 2008، حدود  1492 میلیون دلار است که معادل یک میلیاردو چهارصد میلیون دلار تعیین می شود. معاون محترم وزیر اقتصاد، این میزان را حدود یک میلیارد و ششصد میلیون دلار ذکر کرده‌اند.

اما نکته‌ی مهمی که در این میان وجود دارد، همانا توجه به میزان جریان خروجی سرمایه‌گذاری در فرآیند F.D.I است (که به آن outward  چرخه می‌گویند و چیزی حدود 380 میلیون دلار است). اغلب روزنامه‌های کشور هم در اخبار و تحلیل‌های خود، این  شاخص را از قلم انداخته و صرفاً رقم ورودی چرخه (یا  inward) را ذکر کرده‌اند.

با این اوصاف،  برای محاسبه‌ی خالص میزان ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خاری، می‌بایستی رقم  میزان 380 میلیون دلار را از میزان 1492 میلیون دلار کسر نمود.

به عبارت دیگر، خالص جریان سرمایه‌گذاری در سال 2008 چیزی حدود یک میلیارد و یکصد میلیون دلار محاسبه می‌شود.

به طور مشابه آن چه از جدول مربوطه به دست می‌آید این‌که:

این مقام اقتصادی در جایی دیگر اظهار داشته بودند که جذب سرمایه‌گذاری در سال 2008 به نسبت سال قبل از آن حدود 20 درصد کاهش ذاشته است. حال آن‌که مطابق جدول بالا مشخص است که این کاهش نزدیک به 15 درصد است (و نه 20 درصد)

معاون وزیر اقتصاد همچنین گفته‌اند که  گفت: میزان جذب سرمایه‌گذاری در کشور از رشد 4 درصدی برخوردار است، حال آن‌که مطابق گزارش آنکتاد، این شاخص در سال 2008 به نسبت سال قبل از آن حدود 18 درصد کاهش داشته است.

مورد دیگر این‌که سهم کشور هم در کل فرآیند جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی دنیا طی دو سال اخیر، هیچ رشدی را تجربه نکرده است.

یکی دیگر از نکات گزارش آنکتاد، توجه به ذخیره‌ی سرمایه‌گذاری است (که از آن تحت عنوان  F.D.I stock یاد می‌کنند. این شاخص بیانگر ارزش تجمعی کل سهم سرمایه و ذخایر منتسب به آن (شامل خالص بدهی مربوط به مؤسسه یا نهاد شریک)  است.

این شاخص برای سال 2007 در ایران حدود 17846 میلیون  و برای سال 2008 حدود 18958 میلیون دلار است.

هرچند این شاخص در سال 2008 برای ایران افزایش داشته است اما نسبت آن با توجه به همین شاخص در کل دنیا، واجد رشد نیست.

به طور کلی به نظر می‌رسد که آمارهای اعلام‌شده توسط معاون محترم وزیر اقتصاد، از منبابع دیگری استخراج شده باشد (و نه آنکتاد).

هرچند مشابه این اتفاق هم در تمامی بدنه‌ی پاسخگوی مقامات دولتی اتفاق می‌افتد، اما چه خوب بود که این مقامات، منابع  آماری خود را ذکر کنند. ذکر این‌ نکته لازم است که مسئولان دولتی، گزارش‌ها و آمارهای سایت‌های رفرنس جهانی را عمدتاً مورد تردید قرار می‌دهند؛ خصوصا آن‌که آمارهای این منابع، شاید ناظر بر ضعف عملکرد اقتصاد کلان کشور در زمینه‌های مورد بحث باشد.

در هر حال پدیده‌ی «آمارسازی» کم‌کم تبدیل به رویه‌‌ی مرسوم و متعارف در نزد مقامات اقتصادی کشور شده است.