در مورد گاز مایع و سوتی خبرگزاری مهر

دیروز (سه‌شنبه) خبرگزاری مهر با انتشار یک خبر اشتباه، جامعه‌ی خبری و مردم را سر کار گذاشت.

این خبرگزاری طی خبری به نقل از مدیرعامل شرکت ملی پخش، ادعا کرد که گاز مایع (همان LPG) سهمیه‌بندی شده است.

در قسمتی از این خبر  (که البته از روی سایت برداشته شده)، آمده بود که:

مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران از آغاز طرح سهمیه‌بندی گاز مایع در سراسر کشور و تعیین سهمیه‌ی روزانه 45 لیتر برای خودروهای LPG سوز خبر داد و گفت: عرضه‌ی این فرآورده‌ی نفتی در جایگاه‌ها فقط با کارت هوشمند سوخت انجام می‌شود.

بعداً مشخص شد که خبرنگار محترم این خبرگزاری، برداشت ناصحیحی از اظهارات مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی داشته و موضوع اصلاً در قالب سهمیه‌بندی نبوده است.

بعد از این قضیه، خبر فوق اصلاح شد و مثلاً می‌توانید در این‌جا و این‌جا خبرهای تکمیلی را ببینید.

اما حالا که جریان به خیر و خوشی تمام شد، بد نیست که نگاهی به این فرآورده‌ی نفتی (یعنی LPG) بیندازیم و وضعیت آن را در حوزه‌ی انرژی کشور بررسی کنیم:

****************************************

گاز مایع  (یا به اختصار LPG) شامل دو تركيب پروپان و بوتان است. اين فرآورده در شرايط متعارف محيطي، شكل گازي دارد و با فشار اندک ، تبديل به مايع مي‌شود.

به همين خاطر براي مصارف خانگي (كپسول‌هاي پيک‌نیکی  و يازده كيلوئي) و تجاري (اغذيه فروشی‌ها ، گرم‌كردن محيط‌هاي با ابعاد كوچک كه از كپسول‌هاي درشت‌تر از از كپسول‌هاي خانگي استفاده مي‌شود) گزينه‌ی مناسبي به عنوان سوخت به شمار مي‌رود.

همچنین از این فرآورده در برخی ساختمان‌ها و برج‌ها به‌عنوان سوخت سیستم گرمایش مرکزی استفاده می‌شود.

LPG، فرآورده‌ی كمياب و نسبتاً گراني است. مدیرعامل شرکت پالایش و پخش هفته‌ی گذشته اظهار داشت که «در شرایط فعلی قیمت تمام‌شده‌ی هر کیلو  LPG (گاز مایع) بدون در نظر گرفتن مالیات، حدود 500 تومان است؛ در حالی ‌که این فرآورده‌ی نفتی هم‌اکنون با قیمت پنج تومان عرضه می‌گردد»….

با این اوصاف، ميزان يارانه‌ی پرداختي براي گاز مايع ، قاعدتاً می‌بایستی رقم بسيار قابل اهميتي در سبد يارانه‌ای كشور باشد (تاكنون رقم دقيقي از جانب مراجع رسمي در خصوص میزان مصرف و میزان یارانه‌ی مربوطه به گاز مايع ارائه نشده است).

به هر تقدیر منطق اقتصادي حكم مي‌كند كه يک كالاي گرانبها را به‌جا و منطقي مصرف كنيم . اما چرا اين فرآورده‌ی مهم – مانند ساير فرآورده‌هاي نفتي – به گرداب مصرف ناصحيح افتاده است؟ …

پيش از پاسخ به اين سوال بايد اعتراف كرد كه ظرفيت فعلي توليد اين ماده‌ی نفتي در سطح پالايشگاه‌هاي كشور محدود است. در جدول زیر، میزان تولید و مصرف گاز مایع آورده شده است:

در سنوات اخير ، به موزات توسعه‌ی كمي فعاليت‌هاي گازرساني در اقصي نقاط كشور، انتظار مي‌رفت كه مصرف گاز مايع رو به كاهش بگذارد.

برای مثال در سال 1387، شاهد شكاف روزانه 1580 تن هستيم كه حاكي از عدم توازن بین تولید و  مصرف است .

و یا در سال 86 ميزان شكاف از سال قبل از آن بيشتر است؛ چرا كه به موازات رشد مصرف، امكان رشد توليد ميسر نگرديده است. و يا در سال  1384  هر چند ميزان مصرف گاز مايع كمتر شده ولي توليد آن نيز دچار كاهش گرديده است.

در جدول پایین،  سهم این فرآورده در سبد مصرفی انرژی کشور ارائه شده است:

همانگونه كه ملاحظه مي‌شود، سهم گاز مايع در تراز كل انرژي كشور ، رو به نزول دارد كه تا حدودي ناشي از توسعه‌ی گازرساني در سطح كشور است.

در عين حال، گاز مايع يک فرآورده‌ی ارزشمند و باكيفيت و تقريباً گران قيمت بوده و لذا امكان ارائه و عرضه‌ی آن براي تمام متقاضيان ممكن نيست چرا كه توليد آن نسبت به ساير فرآورده‌هاي نفتي، محدودتر است .

از طرف دیگر، LPG یک سوخت نسبتاً پاک است

همه‌ی اين مزايا در كنار محدوديت‌هاي موجود، دولت را بر آن داشت تا مصرف گاز مايع در بخش حمل‌ونقل را صرفاً محدود به ناوگان خودروهاي حمل‌ونقل عمومي (تاكسي‌ها) نماید.

اين تصيم منطقي، متاسفانه با مقاومت برخي مالكان خودروهاي LPG سوز شخصي مواجه شده است. این مالكان كه عادت به پرداخت بهاي بسيار اندكي بابت سوخت خودروهايشان داشتند، به هر نحو ممكن اصرار  به استفاده از سوخت گاز مايع داشتند.

براي مثال به‌طور غيرقانوني، وارد جايگاه‌هاي عرضه‌ی LPG شده و سوختگيري مي‌كنند.

تعدادی از  شهروندان در برخي اوقات، استفاده‌هاي نابه‌جايي از  كپسول‌های گاز مایع به‌عمل مي‌آورند. مهمترين و خطرناكترين آن، استفاده با هدف پركردن مخزن LPG خودروهاست كه در موارد متعددي اخبار انفجار و تلف‌شدن جان و مال شهروندان بي‌احتياط منتشر شده است.

هر چند مشخصات فيزيكي LPG براي موارد فوق تقريباً مشابه است، ولي بايد دقت كرد كه هيچگاه براي مخزن LPG خودرو، نبايستي از كپسول‌هاي خانگي گاز مايع استفاده كرد. در شرايط متعارف، فشار گاز داخل كپسول‌هاي خانگي گاز مايع  حدود 100واحد ( PSI ) است. اين فشار متناسب با تجهيزات گازهاي خوراک‌پزي تعبيه شده است.

اما فشار گاز مناسب براي كپسول گاز مخزن LPG خودرو، حدود (80 ) است كه هرگونه تغيير در اين فشار، علاوه بر تاثير نامساعد بر روي موتور و بهسوزي بنزين و آلودگی هوا؛ موجبات نشت و احتراق ناقص و احياناً جرقه و انفجار را فراهم می‌آورد (همانگونه كه بارها اتفاق افتاده است).

در اين ميان و پس از سهميه‌بندي بنزين (و حتي قبل از آن)، برخي موسسات غيرمجاز با درج آگهي در جرايد، اقدام به نصب كيت‌هاي غير استاندارد در خودروها كردند (با اين شرط كه اين كيت‌ها با كپسول‌هاي گازمايع خانگي هم سازگار است!). اين حركت را بايد مصداقي از فريب افكار عمومي دانست، چرا كه بدين‌وسيله و با طرح ادعاهاي واهي و بي‌اساس، در واقع امنيت عموم مردم و خصوصاً مالكان آن خودروها و خانواده‌ی آن‌ها  به خطر افتاده است.

طبق اظهارات مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی،  هم‌اکنون  حدود 17 هزار دستگاه خودروی گازمایع سوز در سطح کشور تردد می کنند.

وی میزان مصرف گازمایع در ناوگان حمل‌ونقل کشور را حدود 420 تن در روز عنوان کرد. بر اساس گفته‌های عامری، ارزش حرارتی هر 45 لیتر LPG، معادل  35  لیتر بنزین است.