عارضه «سه وحشتناک» در شکستگی آرنج

در بهمن ماه سال گذشته دچار شکستگی آرنج شدم و تشخیص جراح, عارضه «سه وحشتناک» بود.

اما قبل از توضیح در مورد این عارضه, ابتدا آناتومی آرنج را بهتر بشناسیم.

مفصل آرنج در اندام فوقانی  محل اتصال بازو و ساعد است. در این مفصل استخوان بازو و دو استخوان زند زیرین و زند زبرین در کنار یکدیگر قرار میگیرند. آرنج نمونه یک مفصل لولایی است و محل اتصال رباط ها و زردپی های مهم و محل عبور عروق و اعصاب با اهمیتی است.

مفصل آرنج محل تلاقی سه استخوان است. در بالا استخوان بازو یا هومروس Humerus قرار دارد و در پایین دو استخوان ساعد در کنار آن قرار می‌گیرند. استخوان زند زبرین یا رادیوس Radius در قسمت خارج یعنی در طرفی که شست دست قرار گرفته است و استخوان زند زیرین یا اولنا Ulna در سمت داخل یعنی در طرفی که انگشت کوچک دست قرار گرفته است.
انتهای پایینی استخوان بازو در محل مفصل آرنج کاملاً حجیم شده و برجستگی پیدا می‌کند. می‌توان این برجستگی انتهایی را به دو ناحیه کلی تقسیم کرد. قسمت خارجی این برجستگی را کندیل خارجی Lateral condyle و قسمت داخلی آن را کندیل داخلی Medial condyle میگویند. چسبیده به قسمت داخلی کندیل داخلی یک برجستگی دیگر وجود دارد که به آن اپی کندیل داخلی Medial epicondyle میگویند.

بین کندیل خارجی و داخلی، شکل استخوان تغییر کرده و به شکل یک قرقره درمیاید. این ساختمان را قرقره یا تروکلئا Troclea میگویند. سطح قدام و زیر و خلف قرقره پوشیده از غضروف مفصلی است و با قسمت بالایی استخوان زند زیرین یا اولنا مفصل می‌شود. قسمتی از استخوان اولنا که با تروکلئا مفصل می‌شود را فرورفتگی یا ناچ سمی لونار Semilunar notch میگویند.

سطح جلویی و پایینی کندیل خارجی کمی برجسته‌تر بوده و پوشیده از غضروف است. این قسمت را کاپیتلوم Capitulum میگویند و با سر استخوان رادیوس مفصل می‌شود. بالای کاپیتلوم در سمت جلو، یک فرورفتگی به نام حفره رادیال یا رادیال فوسا Radial fossa وجود دارد که وقتی مفصل آرنج کاملاً خم می‌شود سر استخوان رادیوس در آن قرار می‌گیرد. در بالای کاپیتلوم در سمت جلو یک فرورفتگی به نام کورونویید فوسا Coronoid fossa وجود دارد که وقتی مفصل آرنج کاملاً خم می‌شود زائده کورونویید Coronoid process در آن قرار می‌گیرد.

در بالای تروکلئا در سمت پشت یک فرورفتگی عمیق به نام فوسای اولکرانون Olecranon fossa وجود دارد که وقتی آرنج کاملاً صاف می‌شود زائده اولکرانون Olecranon process در آن قرار می‌گیرد.

قسمت بالایی استخوان زند زیرین یا اولنا به شکل حرف F است. این شکل خاص فضایی موجب می‌شود تا یک نیم دایره استخوانی در بالاترین قسمت استخوان اولنا به وجود آید. این نیم دایره را ناچ سمی لونار یا ناچ تروکلئار میگویند. ناچ سمی لونار در کنار قرقره استخوان بازو قرار گرفته و یک مفصل لولایی به نام مفصل هومرواولنار Humeroulnar را درست می‌کند.

سطح داخلی یا مقعر این نیم دایره پوشیده از غضروف مفصلی است. این نیم دایره دو لبه بالایی و پایینی دارد. لبه بالایی آن که بزرگ‌تر است را اولکرانون Olecranon و زائده پایینی آن‌را که در کورونویید Coronoid میگویند.

قسمت بالایی استخوان زند بالایی یا رادیوس یک برجستگی دارد که به آن سر استخوان رادیوس میگویند. محل اتصال سر استخوان رادیوس به تنه آن را گردن رادیوس میگویند. سر استخوان رادیوس به شکل یک دیسک دایره‌ای بوده و پوشیده از غضروف مفصلی است. سطح بالایی این دیسک مقعر است. سطح مقعر سر استخوان رادیوس در کنار سطح محدب کاپیتلوم استخوان بازو قرار گرفته و مفصل هومرورادیال Humeroradial را درست می‌کند.
در کناره خارجی نیم دایره سمی لونار یک فرورفتگی مقعر وجود دارد که سر دیسکی شکل استخوان رادیوس در کنار آن قرار گرفته و مفصل دیگری را به نام مفصل رادیواولنار بالایی Proximal radioulnar joint را درست می‌کند.

با توضیحات داده شده به خوبی مشخص می‌شود که در ناحیه آرنج سه مفصل وجود دارد

• مفصل هومرواولنار Humeroulnar که در بین استخوان بازو و اولنا است. این مفصل که مهم‌ترین و حجیم ترین قسمت آرنج است یک مفصل لولایی است و موجب می‌شود تا آرنج حرکتی به صورت خم و راست شدن داشته باشد. مفصل هومرواولنار در سمت داخلی آرنج یعنی سمتی است که انگشت کوچک دست قرار گرفته است.

• مفصل هومرورادیال Humeroradial که در بین استخوان بازو و رادیوس است. این مفصل در سمت خارجی آرنج یعنی سمتی است که انگشت شست قرار گرفته است. این مفصل هم حرکات لولایی داشته و موجب می‌شود آرنج خم و باز شود و هم حرکات محوری یا Pivot دارد به این معنی که اجازه می‌دهد استخوان رادیوس حول محور طولی خود بچرخد. این چرخش اجازه می‌دهد تا ساعد حرکت‌هایی به نام سوپیناسیون Supination و پروناسیون Pronation داشته باشد. حرکت سوپیناسیون حرکتی است که وقتی فرد ایستاده و آرنج خود را 90 درجه خم کرده است کف دست به سمت آسمان یا سقف قرار می‌گیرد. در همین حالت اگر پشت دست به سمت آسمان یا سقف قرار گیرد به حرکت ایجاد شده پروناسیون میگویند.

• مفصل رادیواولنار بالایی Proximal radioulnar joint که در بین استخوان رادیوس و اولنا در سمت بالا است. استخوان رادیوس و اولنا دو استخوان بلند هستند که در ساعد در کنار هم قرار گرفته و در سه ناحیه بالا، وسط و پایین با هم مفصل می‌شوند. مفصل رادیواولنار بالایی موجب حرکات سوپیناسیون و پروناسیون ساعد می‌شوند.

رادیوگرافی یک آرنج سالم به صورت ذیل است:

حالا برسیم به عارضه سه وحشتناک:

Terrible triad یا «سه وحشتناک» به معنای  همراهی در رفتگی آرنج و شکستگی سر استخوان رادیوس و شکستگی زائده کورونوئید است.

با عکس ها و توضیحات بالا دیگر کاملاً مشخص می شود که اوضاع از چه قرار است.

برای دیدن تصاویر مربوط به آرنج من, این لینک را ببینید

با آرزوی سلامتی برای همه شما عزیزان