کتاب‌اولی‌ها و … ملاک مقایسه

 من مدت 6  سالی است که داستان می‌نویسم.

کارم چیز  دیگری است اما به خاطر علاقه‌ی شخصی به حوزه‌ی ادبیات، تقریباً  بیش‌تر اخبار و روایات و کتاب‌ها و مصاحبه‌ها و تازه‌های نشر و … را رصد می‌کنم و از آخرین تحولات این حوزه بی‌خبر نیستم.

تلاش می‌کنم هر ماهه (گاهاً مقاطع دو ماهه یا  اگر وضع جیب‌ام خراب باشد، هر سه ماه یک بار) کتاب بخرم.

ژانر موردعلاقه‌ام، داستان کوتاه است.

بیش‌تر مجموعه‌داستان‌هایی را که منتشر می‌شود، خریداری می‌کنم. بدیهی است که ممکن است کتاب‌هایی هم از دستم در بروند. نمی‌توانم ادعا کنم که همه‌ی کتاب‌ها را می‌خرم اما سعی می‌کنم حداقل آن‌هایی که مطرح‌تر هستند (و  توجه منتقدها را به خود جلب می‌کنند) از دست ندهم.

کارشناس ادبیات نیستم. اما به خاطر همین علاقه؛ نقدها را می‌خوانم.

بعد از خواندن کتاب‌ها، حتماً سری به اینترنت می‌زنم و تمام نقدها (مثبت یا منفی) در مورد آن کتاب را مطالعه می‌کنم.

من در رشته‌ی ادبیات تحصیل نکرده‌ام، اما قرار نیست که حتماً فارغ‌التحصیل ادبیات باشی تا  سری از ادبیات هم دربیاوری. به طور کلی در زمینه‌ی ادبیات داستانی، آدم  کم‌اطلاعی نیستم.

تا حالا بیش‌تر از  1000  یادداشت تحلیلی در  حوزه‌ی اقتصاد عمومی و نفت از من  در روزنامه‌های مطرح کشور منتشر شده است. بنابراین با اغماض شاید بتوان اظهار داشت که با «قلم»؛ ناآشنا نیستم (اگر نگوییم که آشنا هستم).

همان‌گونه که گفتم، شش – هفت سال است که داستان کوتاه می نویسم. برخی از آن‌ها در سایت‌های معتبری مانند «والس ادبی» و «جن و پری» منتشر شده است. بنابراین استاندارهای اولیه‌ی داستان‌نویسی را می‌شناسم و سعی در رعایت آن‌ها دارم.

یکی دو سال است که می‌خواهم کتابی متشکل از چند داستان کوتاه (از نوشته‌های خودم) را منتشر کنم.

در این میان، به چند ناشر مراجعه کردم.

موفق نشدم که ناشری برای انتشار این مجموعه‌داستان پیدا کنم (توضیح این‌که داستان‌ها اصلاً مورد ارشادی ندارند).

نیازی نیست که بگویم چه جواب‌هایی شنیدم.

برداشت کلی من این است که:

– کم‌تر کسی زیر بار چاپ مجموعه‌ي ایرانی از نویسندگان تازه‌کار می‌رود

– قضیه عمدتاً  به بحث مالی مربوط می‌شود.

– ناشرها زیر بار چاپ کتابی که به فروش آن مطمئن نیستند، نمی‌روند.

برای همین است که برخی ناشران دیگر، با دریافت پول از نویسنده یا در بهترین حالت و در صورت تصویب کار در نشر خود، بدون حق‌الزحمه آن را منتشر می‌کنند.

عجیب است که چرا ناشرها ممكن است يک رمان متوسط را چاپ كنند؛ ولي از چاپ مجموعه‌داستان متوسط پرهيز می‌کنند. مجموعه داستان بايد خوب باشد! و البته تعريف خوب هم كمي كلي ست.

اما من می‌خواهم بگویم:

– این روزها همه یک‌جورهایی ادعای «حرفه‌ای» بودن دارند. نه به خاطر این‌که خودم موفق به انتشار کتاب‌ام نشده‌ام اما باید قبول کرد که:

– ناشرها به خاطر مشكلات‌شان دلايل روشنفكري مي‌آورند.

– فکر می‌کنند فقط خودشان (و کارشناس‌ها و بررس‌هایشان) هستند که  داستان و ادبیات را خوب می‌شناسند‬. این‌ها برای خوشان تبدیل به مراجع جامع‌الشرایط ادبیات داستانی شده‌اند.

– احکام عجیب و غریب صادر می‌کنند.

من با سوابق و پیشینه‌ای که در بالا ذکر کردم، می‌توانم فرق بین یک کار «خوب« و «متوسط» و «ضعیف» را  بفهمم.

اخیراً باب شده که برخی از  داستان‌نویس‌های جوان که موفق به انتشار اثر در نشرهای معتبر و خوب شده‌اند، راه‌به‌راه و چپ و راست در حال توصیه‌‌های اخلاقی به سایر نویسندگان هستند که:

«مبادا  با سرمایه‌ی شخصی اقدام به انتشار کتاب‌تان بکنید» و  یا

«اگر کتابی ارزش‌اش را داشته باشد، حتماً از طرف نشرهای معتبر، زمین نمی‌ماند» … و از این جور  حرف‌ها…

مضمون همه‌ی آن‌ها این است که اگر کسی نتواند اثرش را در یک انتشاراتی خیلی خوب منتشر کند و یا این‌که با سرمایه‌ی شخصی کتاب‌اش را چاپ کند، آن‌گاه حتماً کتاب او بی‌‌ارزش است یا حداقل به‌اندازه‌ی کتاب‌های خودشان ارزش ندارد.

من به نظر این دوستان احترام می‌‌گذارم اما فقط یک سؤال برایم مطرح شده و آن این‌که اگر کتاب‌ شما «خوب» است، پس باید الزاماً یک «بد» هم وجود داشته باشد. چون‌که مفهوم خوب و بد فقط در تقابل با همدیگر معنی پیدا می‌کنند.

بدین مفهوم که اگر همه موفق بشوند که کتاب داستان «خوب» چاپ کنند، آن‌وقت دیگر کتاب شما که «خوب» نخواهد بود.

برای وجود یک «خوب»، حتماً باید یک «بد» هم تعریف بشود.

از یاد نبریم که قرار نیست همه‌ی نویسنده‌های ما در اولین آثارشان ، به اوج بلوغ و مهارت‌های عالیه داستان‌نویسی دست پیدا کنند.

فکرش را بکنید عجب دنیای گندی داشتیم اگر اولین یا دومین اثر هر نویسنده‌ای ، تبدیل به شاهکار می‌شد.

در این صورت جهان مملو از انبار های کتابهای برجسته و بی‌نظیر می‌شد. ناشران پشت سر همه‌ی شاهکارنویسان ایرانی و خارجی فحش می‌دادند که سرمایه‌ام خوابیده و سود ندارم.

 بیشتر از همه، خود نویسنده‌ها ناراحت بودند که به اندازه‌ی نصف نفوس تهران، رقیب پیدا می‌کردند.

بگذریم…

چرا آدمی مثل من، نتوانسته تا حالا  هیچ ناشری برای انتشار مجموعه‌داستان‌‌اش پیدا کند؟